In 2010 verklaarde Mark Rutte dat hij de geluksmachine uit ging zetten; ‘De welvaart van een land en het geluk van de mensen wordt niet bepaald in de Haagse kantoren. In tijden van crisis is er geen tijd voor linkse hobby’s als geluk en welzijn.’ Dat had hij toch niet helemaal goed bekeken.

Uit onderzoek blijkt namelijk dat geluk juist een grote invloed heeft op de ontwikkeling van een land. De Britse premier David Cameron, de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy gingen hier veel slimmer mee om. Geluk moet juist meer aandacht krijgen in overheidsbeleid. David Cameron gaf aan de vooruitgang van het land te meten door niet alleen te kijken naar de economische groei, maar ook door te kijken naar de kwaliteit van leven. Hij werd hier geïnspireerd door de woorden van Robert Kennedy uit 1968. Volgens Kennedy moesten we ons niet langer blindstaren op economische groei; ‘Dit is een maat die alles meet behalve wat het leven waardevol maakt’. In 2010 blies de Britse premier Cameron deze woorden nieuw leven in.

World Happiness Report

In 2012 werd het eerste ‘World Happiness Report’ uitgebracht. In 2013 volgde een tweede rapport en in april van dit jaar (2015) is het derde rapport uitgebracht. In dit rapport werken onafhankelijke professionals samen om een goed beeld te krijgen van geluk en welzijn en de invloed daarvan op de ontwikkeling van een land. Hierdoor is het mogelijk om verschillende aspecten van geluk en welzijn te onderzoeken. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de geografie, verschillen in geluk tussen mannen en vrouwen en verschillende leeftijden, de neurologische basis van geluk en welzijn en de wisselwerking tussen sociaal kapitaal en geluk.

De Britse hoogleraar economie Richard Layard, één van de hoogst aangeschreven onderzoekers op gebied van geluk en welzijn, gebruikt in zijn onderzoek subjectieve welzijn. In the World Happiness Report, waar Richard Layard aan meewerkt, wordt geluk ook gemeten aan de hand van subjectieve welzijn. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen hoe iemand zijn gemoedstoestand waardeert (de evaluatie van de toestand), positieve emotionele ervaringen en negatieve emotionele ervaringen. Hoe tevreden ben je met je huidige leven? In hoeverre heb je een doel in je leven? De mate waarin iemand zin geeft aan zijn/haar leven of in hoeverre iemand een doel heeft, wordt niet gezien als een directe meting van subjectieve welzijn maar meer als een belangrijk aspect subjectieve welzijn.

Nederland scoort gemiddeld een 7.389 en staat hiermee op de zevende plek van meest gelukkige landen. Hiermee is het iets gedaald sinds de eerste metingen in 2005 – 2007. Het land dat de sterkste daling in geluk laat zien, is Griekenland. Geluk is hier 1.470 gedaald sinds de eerste meting. Opvallend is dat alle Scandinavische landen in de top 10 staan, met IJsland op de tweede plaats en Zweden op de achtste plaats. Het meest gelukkige land is Zwitserland (7.587).

Sociaal kapitaal

Welzijn is sterk afhankelijk van sociaal gedrag. Vertrouwen, eerlijkheid, vrijgevigheid en vrijwilligheid zijn onderdelen van sociaal kapitaal. Sociaal kapitaal heeft zowel direct als indirect invloed op het welzijn. Landen met een laag sociaal kapitaal worden vaak geleid door wantrouwen en oneerlijkheid. Onvoldoende publiek vertrouwen kan er bijvoorbeeld toe leiden dat een land zich zowel economisch als maatschappelijk niet meer goed kan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat goed onderzocht wordt hoe het sociaal kapitaal verhoogt kan worden en kan worden geïntegreerd in het beleid van een land of een gebied. Investeren in sociaal kapitaal kan bijvoorbeeld door in educatie meer aandacht te besteden aan sociale dilemma’s; door algemene sociale voorzieningen en een sterk sociaal vangnet op te bouwen; door corruptie aan te pakken, zeker bij grote machtige bedrijven. Daarnaast kan welzijn worden vergroot door ongelijkheid zoveel mogelijk weg te nemen. Ongelijkheid in inkomen en vermogen leidt namelijk tot wantrouwen. Richard Wilkinson en Kate Pickett geven aan dat grotere inkomensongelijkheid ook leidt tot meer voortijdig schoolverlaten, meer overgewicht en een slechtere gezondheid (The Spirit Level: Why equality is better for everyone). Hier kun je meer over het boek The Spirit Level lezen.

Uit onderzoek komt naar voren dat landen die beleid richten op geluk en welzijn, minder direct worden getroffen door de financiële crisis dan landen die hun beleid hier niet op richten. In het onderzoek waren een aantal landen die een sterkere daling in geluk lieten zien dan alleen door de financiële achteruitgang verklaard kon worden. De verwachting is dat het sociaal kapitaal en andere elementen die met geluk te maken hebben in deze landen sterker zijn beschadigd door de crisis. In deze landen is bijvoorbeeld het wantrouwen toegenomen en is men minder eerlijk. In Korea werd het tegenovergestelde gezien. Geluk en welzijn namen hier meer toe dan de verhoging in het inkomen suggereerde. Dit komt waarschijnlijk door de verbetering van het sociaal kapitaal, wat weer wordt veroorzaakt door beleid dat georiënteerd wordt op geluk en welzijn.

De kwaliteit van beleid en besturing en het vertrouwen in sociale voorzieningen zijn van groot belang voor een land. Landen waarin dit goed geregeld is, zijn beter opgewassen tegen nationale rampen en economische crisissen. Bewoners van een land waar het sociaal belang hoog in het vaandel staat, zijn socialer en zorgen met elkaar voor meer welzijn. Eigenschappen als eerlijkheid, welwillendheid en betrouwbaarheid zijn de sleutel tot een gelukkigere samenleving. En volgens mij wil rechts net zo goed als links dat mensen gelukkig zijn, dus beleid hierop richten lijkt nog helemaal zo gek nog niet. Crisis lijkt juist een moment om te investeren in geluk en welzijn. Hier heb je in alle tijden voordeel van.